Yeni dönemde
Rusya-Ukrayna ilişkilerindeki yakınlaşma sürecinin esas konularını ise başta
enerji olmak üzere ekonomik etkenler ve askeri üsler meselesi oluşturmuştur.
Bu çerçevede devlet
başkanı Yanukoviç`in 2010 yılının Şubat ve Başbakan Nikolay Azarov`un Mart
aylarındaki Moskova ziyaretleri ile ilk adımları atılan bu süreçte en önemli
sonuç ise Nisan ayında ortaya çıkmıştır. 21 Nisan`da Rusya Devlet Başkanı
Dmitri Medvedev Ukrayna'nın Harkov (Harkiv) kentinde Yanukoviç`le bir araya
gelmiştir. Harkov’daki görüşmede Rusya ile Ukrayna arasında geleneksel
ilişkilerin geliştirilmesi, bu çerçevede iki ülkenin sınır bölgelerinin
yöneticileri ile ekonomik ilişkilerin ve üretim müesseselerinin
güçlendirilmesi, küçük ve orta boylu işletmelerin geliştirilmesi, gümrük ve göç
rejimlerinin kolaylaştırılması ele alınmıştır. Hatta Rusya ve Ukrayna'nın Kerç
boğazı üzerinden köprüyle birleştirilmesi konusu bile gündeme gelmiştir.
Medvedev-Yanukoviç görüşmesinde 2010 yılının sonbaharında Rusya'nın Krasnador,
2011 yılında da Ukrayna'nın Donetsk bölgesinde Rusya-Ukrayna ekonomik forumları
gerçekleştirilmesi kararlaştırılmıştır.
İki devlet başkanı
arasındaki görüşmenin en önemli sonucu ise sadece Ukrayna-Rusya ilişkilerinin
değil, hem de bölgesel, hatta bir anlamda küresel denge açısından önemli olan
iki anlaşmanın imzalanması olmuştur. İki ülke arasında imzalanan ilk anlaşma
ile Rusya'nın Karadeniz donanmasının 25 yıl daha, yani 2042 yılına kadar
Sivastapol`da kalması konusunda uzlaşmaya varılmıştır. Yine bu anlaşmaya göre,
eğer taraflardan biri itiraz etmezse, anlaşmanın otomatik olarak 5 yıl daha
uzatılması öngörülmektedir. Anlaşmada 2017 yılının Mayıs ayından itibaren
Rusya'nın Sivastopol`dakı deniz üssü için Ukrayna'ya yıllık 100 milyon dolar
ödemesi de kararlaştırılmıştır. Ayrıca belgede Rusya'nın Sivastapol`un sosyal-ekonomik
açıdan kalkınmasında etkin bir biçimde yer alacağı de belirtilmektedir.
Ukrayna ile imzalanan bu
anlaşma Rusya`ya Karadeniz`de etkinliğini uzun süre daha koruma imkanı
sağlamaktadır. Unutmayalım ki, Rusya 17. yüzyıldan itibaren Karadeniz'i etkisi
altına almak için başta Osmanlı İmparatorluğu olmak üzere çeşitli güçlerle
mücadele etmiştir. 20. yüzyılda ise, Karadeniz, özellikle soğuk savaş döneminde
SSCB'nin en güçlü konuma sahip olduğu denizdi. SSCB buradaki gücünü ise esasen
kurduğu Karadeniz donaması ile sağlamıştır. Sadece bölgenin değil, hem de
SSCB'nin en büyük ve en güçlü donanması olan Karadeniz donanması bu
imparatorluğun dağılması ile Rusya ve Ukrayna arasında ciddi tartışma konusuna
dönüşmüştür. İki ülke arasında bu konudaki tartışma 28 Mayıs 1997 yılında
imzalanan 3 belgeyle (Karadeniz donanmasının iki ülke arasında bölünmesi;
Rusya'nın Karadeniz donanmasının 20 yıllığına, yani 2017 yılının Mayıs ayına
kadar Ukrayna'da kalması; bölünmeye ve üssün kiralanmasına ve finans konularına
ilişkin sözleşmeler) sonlandırılmıştır.
Bu sözleşmelere göre,
azami 25 bin asker ve 31 gemiden oluşacak Rus donanmasının 2017 yılına kadar
Sivastapol merkez üs olmakla, Kırım'da kalması ve buradaki eski Sovyet deniz
askeri-teknik olanaklarını kullanması kararlaştırılmıştır. Belgede taraflardan
birinin itirazı olmadığı takdirde sözleşmenin süresinin otomatik 5 yıl
uzayacağı hususu da yer almıştır. Bu sözleşmelere göre, Rusya'nın Ukrayna'ya
yıllık 97,75 milyon $ kira, donanmanın bölünmesi nedeniyle 529,509 milyon $ tazminat
ödemeyi ve Ukrayna`nın borcundan 200 milyon $ silmeyi kabul etmiştir. İki ülke
arasında aynı dönemde imzalanan dostluk ve işbirliği anlaşmasından sonra
yapılan bu anlaşmanın Rusya'nın Kırım'ın Ukrayna'ya ait olduğunu kabul etmesi
karşılığında Moskova`ya verilen bir ödün olduğu belirtiliyordu. Sözleşme 1999
yılında Ukrayna ve Rusya parlamentoları tarafından onaylansa da, özellikle
Ukrayna`da tartışmalara neden oldu.
2004`deki “Turuncu
devrim”den sonra daha da güçlenen bu tartışma başta Ukrayna'nın o zamanki
devlet başkanı Viktor Yuşenko olmak üzere çeşitli düzeydeki yetkilerin de
açıkça taraf olduğu mesele haline gelmiş ve yeniden Rusya ile Ukrayna
arasındaki gerginlik konularından birini oluşturmuştur.
Medvedev-Yanukoviç
görüşmesi sırasında iki ülke arasında imzalanan ikinci anlaşma ise son 10 yılda
iki ülke arasında ilişkilerde en önemli sorunlardan biri olan doğal gaz
konusunda imzalanmıştır. "Gazprom" ve "Naftoqaz"
yöneticileri tarafından imzalanan anlaşma ile iki ülke 2009-2019 yılları
arasında Rus gazının alışı, satışı ve transit geçişi yeniden düzenlenmiştir.
Belgeye göre, Rusya Ukrayna'ya sattığı gazın fiyatını indirmiştir. Anlaşmaya
göre Rusya gazın her 1000 m³ ne yüzde 30 indirim uygulaması, gazın 1000 m³-nün
fiyatı 330 $'dan yüksek olması halinde bu indirim 100 $ olacağı
kararlaştırılmıştır. Her iki devlet başkanı açıklamalarında anlaşma ile Ukrayna
ekonomisinin 10 yılda yaklaşık 40 milyar dolar tasarruf edeceğini
vurgulamışlardır.
Devam edecek.....
25.07.2011 18:40 Yerel
saatı | 15:40 Dünya saatı
Dr. Nazim CAFERSOY, Kafkasya Uluslararası İlişkiler ve Stratejik
Araştırmalar Merkezi Analisti (QAFSAM-www.qafsam.org)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder